Voor het tweede jaar organiseerde ActiZ Jeugd, in samenwerking met het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), op 7 en 14 oktober een webinar voor raadsleden met het thema "Kansrijk Partnerschap voor Jeugd en Gezin." Het kompas “Samen investeren in Jeugd en Gezin” vormde hierbij een belangrijke basis. Het doel van het webinar was om raadsleden mee te nemen in de landelijke en lokale ontwikkelingen in zorg en welzijn voor jeugd en gezin, de transformatie waar we voor staan en het wat en waarom van de handreiking ‘Kansrijk partnerschap voor jeugd en gezin’. Specifiek werd stilgestaan bij de rol die de jeugdgezondheidszorg (JGZ) kan spelen binnen de hervormingsagenda jeugd, de Eerstelijnszorgvisie 2030 en het uitwerken van het regeerprogramma.
Raadsleden als hoogste en meest invloedrijke bestuursorgaan van de gemeente
ActiZ Jeugd wil alle raadsleden bedanken die hun avond hebben vrijgemaakt om met ons in gesprek te gaan over het terugdringen van de versnippering van het jeugdbeleid in Nederland. Raadsleden hebben een uitzonderlijke rol in het slagen van de transformatie. Het college en de burgemeester beantwoorden de vraag ‘Doen we de dingen goed?’ en voeren uit, terwijl raadsleden zich buigen over de vraag ‘Doen we de goede dingen?’. Dit gaat niet alleen over de keuzes die tijdens de huidige zittingstermijn worden gemaakt, maar ook over beslissingen die nieuwe generaties beïnvloeden. Gemeenten gaan de komende periode aan de slag met het uitwerken van een visie op de sociale basis, het vormgeven van stevige lokale teams en de verbinding met de hechte wijkverbanden vanuit de Eerstelijnszorgvisie 2030. De boodschap aan raadsleden vanuit ActiZ Jeugd is om bij deze uitwerking:
- Te bewegen van een verdienmodel naar een dienmodel, passend bij het ‘ecosysteem’-denken;
- Eenvoud centraal te zetten: de handreiking ‘Kansrijk partnerschap voor jeugd en gezin’, die door ActiZ Jeugd wordt ontwikkeld, geeft aanbieders en gemeenten concrete handvatten en inspiratie om de transformatie handen en voeten te geven en lokaal passende afspraken te maken. (De handreiking wordt op 14 november gelanceerd);
- Eenvoud en verbinding voorop te zetten in de uitwerking van hechte wijkverbanden en stevige lokale teams uit de hervormingsagenda;
- De JGZ als preventieve basiszorg vast onderdeel te laten zijn van de stevige lokale teams. De unieke meerwaarde van de JGZ is dat zij expert is in preventie en zowel medische als sociale kennis en kunde heeft. Hierdoor draagt zij bij aan normaliseren (niet van alles een zorgvraag maken) en het tijdig signaleren en inschakelen van passende zorg en ondersteuning waar dat nodig is;
- Te investeren in preventie en in de digitale wereld. We hebben inmiddels te maken met Generatie Alpha, de meest technologisch onderlegde generatie die opgroeit.
Positieve visie op jeugd
Het webinar startte met een bijdrage van Ron Boumans, voorzitter van ActiZ Jeugd, over de urgentie om het nu écht anders te gaan doen. Gevolgd door een inspirerend praktijkverhaal van Esther Bakker over #Opladers, dat gericht is op het versterken van zorgzame gemeenschappen voor en door bewoners. Een belangrijke vraag die zij aan iedereen meegaf: hoe kun jij een oplader zijn voor een ander? We zijn namelijk allemaal de sociale basis.
Angela Bransen, afdelingsdirecteur Jeugd bij ActiZ, ging dieper in op de beweging naar de voorkant, met meer aandacht voor preventie en zorgzame buurten, en de noodzaak om versnippering in zorg en welzijn voor jeugd en gezin te verminderen en eenvoud te bevorderen. Het antwoord van ActiZ Jeugd hierop: creëer een centraal aanspreekpunt voor jeugd en gezin voor alle vragen over opvoeden en opgroeien. De problemen in de jeugdzorg zijn namelijk niet binnen de jeugdzorg alleen op te lossen; het is een maatschappelijk vraagstuk dat vraagt om een echte inzet op preventie. Vroeger werden vraagstukken vaker in de gemeenschap opgelost. De afgelopen decennia hebben we dit aan de overheid en de markt overgelaten; nu is het nodig om de gemeenschap weer in stelling te brengen, met een cruciale rol voor preventieve zorg en welzijn, in het bijzonder de JGZ.
Waarom deze rol voor de JGZ? Dat werd duidelijk uit de bijdrage van Mark Weghorst, adviseur bij het NCJ. In Nederland kennen we een unieke preventieve infrastructuur met een JGZ die vrijwel alle kinderen van -9 maanden (zwangerschap) tot 18 jaar ziet. Toch weten we dit “goud” nog onvoldoende te verzilveren. Mark Weghorst liet zien hoe verschillende kosteneffectieve preventieve interventies kunnen bijdragen aan het voorkomen van duurdere zorg en de begrotingstekorten kunnen verlichten. Het doel is om deze basis op orde te houden en te investeren in preventie.
Deze tijd vraagt om intelligente ongehoorzaamheid en rekenschap aan de samenleving
Met René Peeters van Opmaat en Groei gingen we in gesprek over zijn geleerde lessen en inzichten uit zijn werk als onder andere landelijk ambassadeur samenwerking onderwijs, jeugd en zorg, schrijver van het adviesrapport “Met andere ogen” en zijn tijd als wethouder. Hij gaf verschillende tips en adviezen mee voor de raadsleden. Enkele daarvan: zorg dat je als raad goed geïnformeerd bent en vraag periodieke rapportages over de jeugdzorg in jouw gemeente. Niet om af te rekenen, maar om het goede gesprek aan te gaan. Preventie vraagt om een lange adem. Heb geduld om effecten te zien, maar stel wel kritische vragen. Wees moedig en af en toe intelligent ongehoorzaam. Bezuinig niet op de vrijwillige en informele zorg!
Stel bij nieuw beleid een ‘gezinstoets’ in
We sloten af met enkele take-home messages, waaronder: ga aan de slag met de handreiking ‘Kansrijk partnerschap voor jeugd en gezin’, die op 14 november door ActiZ Jeugd wordt gelanceerd. Ga na hoe ‘eenvoudig’ zorg en welzijn in jouw gemeente is georganiseerd: hoeveel hulpverleners komen er bij gezinnen over de vloer, wordt er gewerkt aan het inrichten van stevige lokale teams en hoe is de JGZ hierin gepositioneerd? Is er voldoende budget gereserveerd voor de transformatie, en pak het momentum nu de begrotingsbehandelingen eraan komen. Ga niet kaasschaven, maar durf keuzes te maken in het belang van jeugdigen en gezinnen. Stel jezelf bij ieder beleid de vraag: “Is dit dienend aan jeugd en gezin?”
Midden in het tweede kwartaal van 2025 zal ActiZ Jeugd wederom een webinar voor raadsleden organiseren. Ben je raadslid en wil je je hiervoor alvast aanmelden? Doe dit dan via jeugd@actiz.nl.
Positieve reacties en inzichten
Het webinar leverde positieve reacties op van raadsleden, die vooral de praktische handvatten waardeerden voor hun rol in de transformatie van het jeugdbeleid. Een deelnemer reageerde: "Bedankt voor het inspirerende webinar! Ik kijk ernaar uit om hiermee verder aan de slag te gaan," terwijl een ander de oproep onderstreepte met: "Mooie oproep om datagestuurd te werken en vanuit de bedoeling te handelen."