Elk jaar vieren we op 15 mei de Internationale Dag van het Gezin. Op deze Dag staan we wereldwijd stil bij hoe belangrijk een hechte familie is voor een goede samenleving. Opgroeien in een stabiel en fijn gezin is een van de meest krachtige ingrediënten om een plezierig en tevreden leven te leiden. Het gezin is het fundament voor duurzaam burgerschap. Maar laten we niet vergeten hoe belangrijk de samenleving is voor gezinnen! Ook daar wil ik op deze dag graag bij stil staan.
Het gezin anno 2024: nieuwe uitdagingen
In de afgelopen decennia is er veel veranderd in en om “het gezin”. We kennen éénoudergezinnen, samengestelde gezinnen, stiefgezinnen, gezinnen met ouders van gelijk geslacht. De structuur van een gezin is niet bepalend voor liefdevol opgroeien, maar kan wel leiden tot nieuwe uitdagingen. Ook bestaat een groot deel van de gezinnen tegenwoordig uit tweeverdieners, waarbij de balans tussen werk en privé een uitdaging is. Niet in de laatste plaats door de digitale middelen en social media die ons ter beschikking staat. Ouders staan de hele dag ‘aan’ zowel thuis als op het werk. Helaas geldt dat niet alleen voor de ouders. Het merendeel van ouders laat hun kinderen (0 t/m 6 jaar) digitale media gebruiken om even tijd voor zichzelf te hebben. Dit blijkt uit recent onderzoek van Netwerk Mediawijsheid. Andere tijden, andere uitdagingen.
Samenleving als hoeksteen
Ouderschap kan dus behoorlijk pittig zijn. En dat is normaal en van alle tijden. Vroeger hielp je elkaar als buren en familie bij het opvoeden en opgroeien. In veel niet-Westerse landen is dat nog steeds het geval, maar in Nederland kijken we tegenwoordig veel individualistischer naar opvoeden. Familie woont verder weg en het gemeenschapsleven is veel minder vanzelfsprekend. Ook is veel bezuinigd op collectieve voorzieningen. Al met al is de sociale basis afgebrokkeld. En dat is zonde. Gemeenschappen kunnen veel betekenen als het gaat om zorg en welzijn. Ook voor jonge gezinnen. De kracht van gemeenschappen zit in onderling vertrouwen, betrokkenheid, laagdrempeligheid, in samenredzaamheid. We moeten dus niet alleen kijken naar het gezin als hoeksteen van de samenleving, maar naar de samenleving als hoeksteen van het gezin!
Investeren in duurzame preventie
Gemeenschappen hebben een grote meerwaarde in de alledaagse ondersteuning van gezinnen en een belangrijke preventieve functie. Maar natuurlijk zijn niet alle problemen of vraagstukken binnen de gemeenschap op te lossen. Het is belangrijk dat de politiek – veel meer dan zij nu doet – duurzaam investeert in preventieve zorg en ondersteuning voor jeugd en gezin. Hoogleraar economie James Heckman heeft al lang geleden aangetoond dat we het grootste rendement behalen als we al vroeg in het leven van kinderen investeren in een gezonde ontwikkeling.
De jeugdgezondheidszorg (jgz) heeft hierin een belangrijke rol. Door de inzet van effectieve preventieve interventies. Door present te zijn voor (aanstaande) ouders en voor jeugdigen, in de wijk en op de kinderopvang en op scholen. Door hen bij te staan bij vragen en onzekerheden. Met kleine vragen, zodat het geen grote vragen worden. Maar ook als het wel even boven het hoofd groeit, zoeken we samen naar oplossingen met de collega’s van jeugdhulp of andere partners in het netwerk. Helaas verschilt het nog steeds per gemeente hoeveel zij investeren in een preventieve functie zoals de Jeugdgezondheidszorg.
Symbiose tussen informele en formele zorg
Gelukkig krijgen zowel preventie als het versterken van de sociale basis weer hernieuwde aandacht in akkoorden als GALA en IZA. De uitdagingen waar wij als formele zorgaanbieders voor staan: Hoe we een gelijkwaardig samenspel kunnen creëren met zorgzame gemeenschappen. Hoe we als jgz en jeugdhulp aan kunnen sluiten bij de vele mooie bewonersinitiatieven die er al zijn in buurten en wijken. Hoe we gezamenlijk de ‘beweging naar voren’ kunnen maken. Als ActiZ Jeugd zoeken we actief naar een antwoord. Samen met de partners voor jeugd en gezin. Samen met bewonersinitiatieven en met de gezinnen om wie het gaat. Samen investeren in jeugd en gezin!
Manon Arts
Vice voorzitter ActiZ Jeugd en bestuurder Jong JGZ