Op 1 april 2024 is de Commissie van Deskundigen Rijk|VNG Hervormingsagenda Jeugd ingesteld. De commissie heeft tot taak onafhankelijk zwaarwegend advies uit te brengen aan partijen over de uitvoering van de maatregelen en de gepleegde inspanningen uit de Hervormingsagenda Jeugd, mede in relatie tot de uitgavenontwikkeling. Vandaag op 30 januari 2025 is het advies verschenen. De eerste reactie van ActiZ Jeugd op het advies is positief: herkenbaar én uitnodigend!
Anders denken, anders organiseren én anders doen
Het kansrijk, veilig en gezond opgroeien in Nederland staat onder grote druk. De zorg voor jeugd en gezin zal op een andere wijze moeten worden ingericht om te waarborgen dat iedereen gezond en veilig kan opgroeien, maar dit vraagt om richting én lef. ActiZ Jeugd wil dat (aanstaande) ouders en jeugdige(n) zich gehoord en gezien voelen op het moment dat zij zorg en/of ondersteuning ontvangen. Hierbij zetten we in op het gewone leven, het gezond opgroeien en ontwikkelen, maar niet enkel voor de jeugd. Het gaat immers om het systeem en de omgeving waarin de kinderen en hun (aankomende) ouders zich begeven. De veelheid en verscheidenheid aan problematiek vraagt om een coöperatieve samenwerking en aanpak. Gezinnen en jeugdigen mogen niet gevangen worden of blijven hangen in het systeem. Zij verdienen een volwaardige plek in de samenleving. ActiZ Jeugd gelooft daarom in een andere aanpak:
- Eenvoud voorop: vanuit een lokale en effectieve aanpak versnippering van ondersteuning en zorg voorkomen;
- Integraal, effectief en doelmatig: optimale samenwerking tussen diverse (zorg en welzijn) aanbieders vanuit het sociaal (preventieve) domein verbinden en bevorderen;
- Start bij de leefwereld van mensen: over de grenzen van wetten en deelsystemen samenwerken.
Een integrale en domeinoverstijgende visie voor zorg en ondersteuning aan jeugd en gezin
‘Het verbeteren van dienstverlening aan jongeren en gezinnen op alle leefdomeinen en specifiek het verbeteren van hulp aan gezinnen in kwetsbare situaties. Zo kunnen kinderen gezond en veilig opgroeien.’
ActiZ Jeugd onderschrijft dat er een stevige intensivering nodig is om te zorgen dat minder gezinnen jeugdhulp nodig hebben. ActiZ Jeugd is het volledig met de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd eens dat het nog teveel een Hervormingsagenda Jeugdzorg is in plaats van een Hervormingsagenda Jeugd. Een bredere benadering is wat ons betreft al langer een absolute vereiste. Er zijn oplossingen nodig voor problemen op alle levensdomeinen van jeugdigen, zoals wonen, onderwijs, bestaanszekerheid en hulp aan ouders, op zowel rijks als lokaal niveau. De meeste bestaande visies gaan namelijk uit van één probleem of één invalshoek. Maar wat Nederland echt mist is een integrale en domeinoverstijgende visie voor zorg en ondersteuning aan jeugd en gezin met een concrete vertaling naar de praktijk. Drie jaar geleden is ActiZ Jeugd daarom gestart met de strategische koers ‘Samen investeren voor jeugd en gezin. Een kompas om te komen tot bondgenootschap voor gezonde generaties’. Maar een visie alleen is niet voldoende. Niet alleen anders denken, maar ook anders gaan doén. De handreiking ‘Aan de slag met kansrijk partnerschap. Dienend aan jeugd en gezin’, is een praktisch hulpmiddel voor zorgaanbieders en gemeenten om samen met alle betrokken partners te transformeren en de zorg voor jeugd en gezin beter te maken. Vanuit een bredere blik en met de leefwereld van jeugdigen en gezinnen als uitgangspunt. De handreiking is een hulpmiddel om van elkaar te leren, met tips, parels en puzzels. De oproep van de deskundigheidscommissie dat er meer ingezet moet worden op gezamenlijk leren sluit hier naadloos bij aan.
‘Put your money where your mouth is’
Nathalie Kramers, VNG-commissievoorzitter Zorg, Jeugd en Onderwijs:
‘Wij bedanken de commissie Van Ark voor haar advies. Het advies bevestigt dat gemeenten onvoldoende gecompenseerd worden. Het is cruciaal dat het kabinet met dit advies in de hand extra structurele middelen voor gemeenten beschikbaar stelt om te voorkomen dat gemeenten onnodig zware en zeer impactvolle bezuinigingen moeten doorvoeren. Dat is absoluut randvoorwaardelijk om de inhoudelijke opgaven ter hand te nemen. Dit vraagt veel van gemeenten en partners. Wij voelen ons verantwoordelijk voor de zorg van kwetsbare kinderen en gezinnen in onze gemeenten.’
Met de begrotingstekorten en een ravijnjaar voor de deur maakt ook ActiZ Jeugd zich grote zorgen dat er gekozen wordt voor korte termijn oplossingen - met grote gevolgen voor toekomstige generaties. Bezuinigen op preventie en de inzet van de kaasschaafmethode is een veel gehanteerde aanpak om maar geen echte fundamentele keuzes te hoeven maken met als gevolg dat het op de middellange termijn alleen maar duurder wordt. Maar juist nú is het moment om als politiek en de (lokale) overheid wel keuzes te maken, lef te tonen en de daad bij het woord te voegen. Iedereen heeft zijn mond vol van preventie en voorkomen is beter dan genezen. Maar als we kijken naar de financiële uitgaven dan zien wij een enorme disbalans tussen de uitgaven aan de ‘achterkant’ van het stelsel en de uitgaven aan preventie. De geschatte circa 713 miljoen euro voor de basistakken van de JGZ (WPG) beslaat slechts 0,56% van de totale gezondheidszorguitgaven. Uitgaven aan preventieve maatwerkactiviteiten (Jeugdwet) door de JGZ bedragen naar schatting slechts 1,2% van het totale jeugdzorgbudget. Dit kan en moet anders! Dus ‘put your money where your mouth is’ en beweeg ook middelen mee naar de voorkant. Kies hierbij voor een duurzame aanpak gebaseerd op vertrouwen, doelmatigheid en de lange termijn door meerjarige contracten. ActiZ Jeugd onderschrijft de oproep van de commissie aan gemeenten om het aanvullende budget, dat volgens het meerjarig financieel kader voor de jaren 2026 tot en met 2028 beschikbaar komt, te benutten ter versterking van de sociale basis. Samen duurzaam investeren in jeugd en gezin!
Ron Boumans, voorzitter ActiZ Jeugd: ‘Investeer in zorgzame buurten en vertrek vanuit de leefwereld van jeugd en gezin. In onze visie hebben we gekeken naar de maatschappelijke opgaven en in de handreiking starten we ook écht bij de samenleving en dat wat jeugdigen en gezinnen nodig hebben. De handreiking is het resultaat van meer dan 60 gesprekken die wij met maatschappelijke partners voerden, waaronder ouderverenigingen, aanbieders, zorgprofessionals, onderwijs, gemeenten, zorgverzekeraars en het ministerie van VWS. Ook dat maakt de handreiking uniek. Het gaat over domeinen heen en verbindt de verschillende zorgakkoorden zoals de Hervormingsagenda Jeugd, het Integraal Zorgakkoord en de Visie Eerstelijn 2030. Ook geeft het concreet invulling aan de wens waarin preventief werken en de verbinding tussen het sociaal- en medisch domein een belangrijk onderdeel is. Kansrijk partnerschap, waar de commissie het veld toe oproept, nemen wij dus graag ter harte. Samen op naar het hart voor jeugd en gezin. Wij doen graag mee!’